Zelflossers maakten Nederland groot

Zand- en grindschepen die zichzelf konden lossen, zogenoemde zelflossers, waren in de vorige eeuw een vertrouwd beeld. Maar buitenlanders keken hun ogen uit als ze er een zagen varen. „Het kwam uitsluitend in Nederland voor.”

In het boek ”Zand, grind en de historische binnenvaart. Honderd jaar zelflossen” brengen Ko Blok en Jan van ’t Verlaat deze schepen en hun schippers, een uitstervende beroepsgroep, in beeld.

De talloze schippers die ermee hebben gevaren, waren onmisbaar voor de economische ontwikkeling van Nederland, stelt Jan van ’t Verlaat. „Wij zijn de eersten die het zelflossen goed documenteren.” Blok en hij schreven het boek om te voorkomen dat de kennis ervan zou verdwijnen. Van ’t Verlaat: „Dat zou erg jammer zijn, want de zelflosinstallatie was een unieke Nederlandse uitvinding.”

Medeschrijver Ko Blok, onder meer voorzitter van de stichting Museumwerf Vreeswijk in Nieuwegein, heeft zijn eigen zelflosser: een IJsselaak uit 1910 met de naam Door Gunst Verkregen. Blok: „In 2000 heb ik dit zwaar verwaarloosde zeilschip gekocht, in vijf jaar opgeknapt en weer voorzien van een zelflosinstallatie en een motorgedreven zijschroef. Die zaten er oorspronkelijk ook op.”

Sinds 2005 geeft Blok er door het hele land zandlosdemonstraties mee, met een grote groep vrijwilligers van de Arie Kreuk Stichting. Schipper Arie Kreuk uit Nieuwerkerk aan den IJssel was de uitvinder van de zelflosinstallatie.

Als geroepen
Kreuk bouwde zijn zelflosinstallatie in 1916 op zijn schip, de Tijdgeest. Tot dat jaar voeren alle schippers met zeilscheepjes –met of zonder een motorgedreven zijschroef– van maximaal 50 ton die ze met behulp van manden en kruiwagens leeg moesten maken. Jan van ’t Verlaat: „Juist in het eerste kwart van de vorige eeuw groeide Nederland ontzettend hard. Ons land zat te springen om zand en grind: voor de uitbreiding van steden, de aanleg van wegen en dijkverzwaringen. Die schippers konden de vraag niet bijbenen.”

De zelflosinstallatie kwam daarom als geroepen. De uitvinding bleek een onmisbare schakel om het benodigde zand en grind snel en efficiënt aan te voeren. Van ’t Verlaat: „De binnenvaart is altijd belangrijk geweest voor de economische ontwikkeling van ons land, maar de zelflossers waren dat zeker. Ze konden komen op plaatsen die voor vrachtwagens onbereikbaar waren.”

Lees het zeer uitgebreide artikel op de bron: Reformatorisch Dagblad

Foto: LVBHB