Zeilschipdocumentatie van 19e eeuwse zeeschepen gedigitaliseerd
Vertegenwoordigers van de Stichting Nederlandse Kaaphoorn-vaarders, de Stichting Jacob Spin en de Stichting Maritiem Historische Databank (Marhisdata) vierden onlangs een kleine mijlpaal. Na veel inzet kon het resultaat worden getoond van het project dat tot doel had de grote collectie scheepsdocumentatie die in het bezit is van de Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders te digitaliseren. Van 768 Nederlandse schepen uit de 19e en 20e eeuw zijn heel veel gegevens en afbeeldingen te vinden, ook als pdf te downloaden.
Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders
De Stichting is voortgekomen uit de in 1959 opgerichte Vereniging van Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders. Die Vereniging bestond uit Nederlandse zeelieden die alleen als lid konden toetreden als ze aan de hand hun monsterboekje aantoonden dat ze met een zeilend vrachtschip Kaap Hoorn hadden gerond. Dit zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika werd in 1616 door Willem Corneliszoon Schouten vernoemd werd naar zijn geboorteplaats, de stad Hoorn in West-Friesland, toen hij samen met Jacob le Maire op 29 januari deze kaap rondde. Een Kaap die berucht zou worden om de stormen die menig zeilschip deden stranden. De Vereniging werd in 1985 omgezet in een Stichting die de doelstelling op zich nam om de herinnering levend te houden aan het Nederlandse aandeel in de vaart rond Kaap Hoorn, niet alleen aan de Nederlandse schepen en zeelieden die de Kaap rondden maar ook aan de Nederlandse grote zeilvaart uit de negentiende eeuw. Vandaag de dag is de Stichting gevestigd in Hoorn en is voor bezoekers toegankelijk. In deze kamers wordt een maritieme collectie getoond die zo zou kunnen dienen als decor bij een documentaire van Redmond O’Hanlon. Naast een bibliotheek van ruim duizend boeken worden schilderijen, foto’s, kaarten, scheepsmodellen en navigatie-instrumenten tentoongesteld.
Zeilschipdocumentatie
Wat niet tentoongesteld wordt, is de rijke en omvangrijke Nederlandse zeilschipdocumentatie die onderdeel uitmaakt van deze collectie. Deze collectie bestaande uit 39 ordners en opgeborgen in kasten in een van de oudheidskamers, kwam tot stand door het samenvoegen van documentatie of gegevens die in de twintigste eeuw door drie grote verzamelaars, kenners en liefhebbers van de Nederlandse grote zeilvaart waren opgebouwd: de heren Meilom Hoedemaker Wzn., Koen Suyk Jr. en Leendert Smit.
De verzamelingen van Hoedemaker en Smit zijn op enig moment in handen gekomen van Ary Lels, die deze beheerde. De verzamelingen zijn zoveel mogelijk bij elkaar gebracht om zo versnippering of zelfs vernietiging te voorkomen. Het is helaas niet duidelijk te herkennen wie welk deel heeft aangebracht. De collectie bestaat uit aantekeningen over schepen, afbeeldingen van schilderijen die of in de bekende maritieme musea bevinden of in particulier bezit, foto’s, correspondentie, dagboekfragmenten, kopieën etc. Daarnaast is niet altijd duidelijk wat ‘origineel’ materiaal is en welk deel uit reproducties bestaat.
Stichting Jacob Spin
Verder is het niet voor niets dat de Stichting Jacob Spin een belangrijk aandeel voor haar rekening nam bij het digitaliseren. Deze Stichting heeft zich tot doel gesteld een oeuvre in boekvorm te realiseren met scheepsportretten vervaardigd door scheepstekenaar Jacob Spin (Amsterdam, 1806-1875). Jacob Spin vervaardigde in opdracht van de kapiteins en soms van reders portretten van schepen die door hem nauwkeurig en erg gedetailleerd in aquarel en gouache werden vastgelegd. Hij heeft in de bijna vijftig jaar dat hij deze scheepsportretten maakte, honderden afbeeldingen van zeilschepen en later ook van stoomschepen vastgelegd. Zijn werk is daarmee de belangrijkste visuele bron voor de negentiende-eeuwse Nederlandse zeilvaart. De omvang van zijn werk wordt geschat op ongeveer 1.000 portretten, waarvan zich 60%-70% in particulier (deels in het buitenland) bezit bevindt. De Stichting Jacob Spin heeft na intensief onderzoek maar liefst 880 scheepsportretten getraceerd en opgenomen in haar catalogus. Hiervan komen zo’n 110 portretten uit de documentatie van de Kaap Hoorn-vaarders die door dit project konden worden toegevoegd. Daarnaast konden ook tot dan toe ‘naamloze’ scheepsportretten van een naam worden voorzien. De Baron van der Capellen, waarvan een geschilderd scheepsportret is geveild in 2018 , is hier een voorbeeld van. Het ligt in de bedoeling van de Stichting Jacob Spin om Spins oeuvre in boekvorm uit te geven.
Afbeelding: Bark de Maas in de storm van 18 september 1840, D.A. Teupken
Voor meer info lees je het gehele artikel op maritiem Portal