Steltloper bedreigd door verdrinkend wad

De Waddenzee warmt rap op en de stijgende zeespiegel zet de droogvallende zandplaten sneller onder water. ‘Een groot probleem voor de unieke natuur daar maar ook voor onze waterveiligheid’, zegt onderzoeker Katja Philippart.

Om met het goede nieuws te beginnen: de komende tijd kunnen wij en enkele miljoenen vogels nog steeds met droge voeten wadlopen. Op dit moment ligt de stijging langs de Nederlandse kust met 2,7 mm per jaar lager dan het wereldwijde gemiddelde van bijna 4 mm. En tegelijkertijd kruipen de zandplaten in de oostelijke Waddenzee met 3 tot bijna 7 mm per jaar omhoog. Conclusie: de grote meerderheid van de wadplaten groeit harder dan de zeespiegel.

Toch staat de blik van Katja Philippart, directeur van de Wadden- academie en onderzoeker aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (Nioz), niet heel opgewekt. Donderdag presenteerde Philippart het nieuwe klimaathoofdstuk voor een rapport over de staat van de Waddenzee. […] Een van de keiharde conclusies op basis van de literatuur: rond 2030 zullen de eerste droogvallende wadplaten beginnen te krimpen.[…]

Levensbelang

Die krimp van de droogvallende platen is slecht nieuws voor steltlopers. “Het wad is onvoorstelbaar belangrijk als voedselgebied voor letterlijk miljoenen trekvogels”, benadrukt Philippart. “Hoe korter een plaat droogvalt, hoe korter de tijd die vogels hebben om bij te tanken tijdens hun trek. En ook voor honderdduizenden broedvogels zijn de wadpieren en schelpdieren op het wad van levensbelang.”

Over die pieren en schelpdieren maken de onderzoekers zich al enige tijd zorgen. “In 2018 kregen we een soort wake-upcall”, herinnert Philippart zich. “Tijdens die bovengemiddeld warme zomer zagen we ineens een gigantische sterfte van kokkels op het wad. Het water dreef letterlijk vol met dode schelpdieren.” […] Philippart benadrukt: “Het gaat niet om de ene of de andere soort, het gaat om hun functie in het voedselweb. We zien ook de wadpieren in de problemen komen door de opwarming en het is nog maar de vraag of en hoe hun plek in het voedselweb door een ander dier wordt overgenomen. Wie zorgt dan de komende eeuw voor het continue omwoelen van de wadbodem?”

Minder zoet water

[…]Door veranderingen in neerslag stroomt ook steeds minder zoet water de Waddenzee in. En dat is een probleem dat Philippart en collega’s pas de laatste jaren beginnen door te krijgen. “Door de gemiddeld drogere zomers voeren de rivieren minder water af naar de Waddenzee”, zegt Philippart. […] “Iedereen ging altijd ervan uit dat vooral het Noordzeewater voedsel aanvoert voor schelpdieren en dat je dus verder van het zeegat Marsdiep steeds lagere dichtheden zou moeten zien. Maar richting de spuisluizen in de Afsluitdijk zagen we juist steeds méér en grotere schelpdieren. Die spuisluizen bleken een enorm belangrijke bron van voedsel!” […]

Kustverdediging

Philippart wil ook graag benadrukken dat dit hier meer speelt dan de bescherming van de natuurwaarden van het werelderfgoed Waddenzee. We beschermen dit gebied ook in het belang van de ecosysteemdiensten die het biedt, zoals recreatie, voedsel en waterveiligheid. Zo is de Waddenzee met haar zandbanken en schelpenriffen de beste kustverdediging die Noord-Nederland zich kan wensen.”

Lees het zeer uitgebreide artikel in Trouw (alleen voor abonnees).