‘Dankzij de binnenvaart zijn de transportkosten met 90% gedaald’

‘Alles wat wij nu kopen aan voedsel of consumentenproducten, zou veel duurder zijn als de binnenvaart niet zo zou zijn gemoderniseerd.’ Aldus historicus Henk Dessens, redactielid van het project ‘Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland’ (NMGN).

‘De schaalvergroting in de binnenvaart is enorm geweest in de 20ste eeuw. Dat heeft voor een daling van de transportkosten van ongeveer 90% gezorgd.’
De belangstelling voor maritieme geschiedenis is groot, volgens Dessens. ‘Zo’n 50 musea in Nederland hebben een maritieme collectie in huis. Dan heb je nog talloze de maritieme boeken, websites, verenigingen, media en andere publicaties over maritieme zaken, en ook een grote vloot varend erfgoed.’
Zo’n belangrijk thema verdient volgens Dessens een degelijke wetenschappelijke onderbouwing. De vorige ‘Maritieme Geschiedenis van Nederland’ verscheen in 1976-1978. Maar sindsdien is nieuw wetenschappelijk onderzoek verricht en zijn honderden nieuwe publicaties verschenen. ‘Het was belangrijk dat er weer één groot naslagwerk zou komen met nieuwe feiten en analyses.’ De NMGN wordt openbaar gepubliceerd bij het Huygens Instituut in Amsterdam.

Meer dan 2000 jaar

Een van de thema’s van de NMGN is de binnenvaart. Andere thema’s zijn de marine, visserij en koopvaardij. Het verhaal over de binnenvaart in Nederland begint bij het begin van de jaartelling met de Romeinen en loopt door tot het heden met de vergroening van de binnenvaart. De NMGN bestaat uit vier delen die de chronologie volgen, maar de afzonderlijke thema’s zijn niet per se chronologisch ingedeeld. De vier hoofdstukken over de binnenvaart werden geschreven door specialisten prof. dr. Thijs Maarleveld (in 2021 overleden), prof. dr. André van Holk en dr. Ruud Filarski, die de laatste twee delen voor zijn rekening nam.

Welvaart

Sinds de jaren ’80 zijn veel infrastructuurprojecten uitgevoerd waarbij ook archeologisch onderzoek werd gedaan. Hierbij zijn veel scheepswrakken en oude waterwegen ontdekt. ‘De binnenvaart was al vroeg een onmisbare factor voor de economie van de Lage Landen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de  kanaaltjes en sluizen die al in de middeleeuwen werden aangelegd. Dat wisten we nog niet in 1976.’
Ook blijkt dat in de 17de en 18de eeuw al een goed beurtvaart- en trekvaartstelsel was aangelegd in Nederland. Daardoor konden personen, maar ook producten die via zee werden aangevoerd, veel sneller naar het achterland worden vervoerd dan in andere landen.

Efficiënt

Tot de Tweede Wereldoorlog hadden grote delen van Nederland nog veel onverharde wegen. Met paard en wagen konden wel goederen worden vervoerd, maar per schip konden direct een paar ton worden verplaatst. Dessens: ‘Vervoer over water is een enorm efficiënte manier om bulkgoed te verplaatsen. Met een scheepje van slechts een meter of 10 kun je al snel 10 ton vervoeren. Producten werden hierdoor veel goedkoper, omdat het vervoer zo goed was geregeld. In de Maritieme Geschiedenis van Nederland uit 1978 werd het thema binnenvaart nog helemaal niet behandeld. Ik denk niet dat men toen begreep hoeveel de binnenvaart voor onze welvaart heeft betekend.’

Lees het veel uitgebreidere artikel in de Schuttevaer (alleen voor abonnees).

Foto boven: Een man en een vrouw jagen een geladen klipper. (© Spaarnestad Photo)