Mastenmakers extreem druk na dodelijke ongelukken met historische zeilschepen

Bij de ongelukken met dodelijke afloop op historische zeilschepen speelde houtrot in bijna alle gevallen een rol. Mastenmakers hebben het daardoor druk. Zozeer zelfs dat ook een beroep wordt gedaan op oudgedienden.

Tegen een houten schraag leunt een stuk giek van 1,05 meter. ,,Ik wilde ‘m repareren, maar kwam zoveel tegen’’, zegt timmerman en botenbouwer Willem Hos in zijn werkplaats aan de Dorpsstraat in Assendelft. ,,Dat gedeelte heb ik eraf gehaald.’’ Hij trekt ‘m naar voren en wijst naar het gat dat door rotting is ontstaan. Zie je? Aardig diep.’’ Het is de onderzijde van de giek. ,,Aan de bovenkant is niks aan de hand, water loopt nu eenmaal naar beneden.’’

Willem Hos was eigenlijk al gestopt. ,,Ik ben 76, dan wordt het wel zwaarder hoor’’, zegt hij. Maar de nood is hoog. Na de vijf ongevallen aan boord van charterschepen en één op een scheepswerf in Zaandam zijn verplichte, strenge controles ingevoerd en hebben de gespecialiseerde scheepstimmerlieden het druk. Hos: ,,Ze hanteren wachtlijsten. Maar deze eigenaar ken ik goed.’’ Vandaar dat hij toch weer aan de slag is gegaan.

Lemsteraak

De giek hoort bij een Lemsteraak van 16,5 meter. Hij controleert ‘m op zwakke delen, om die vervolgens te repareren. Voor het keuringsbureau moet er een verslag met foto’s komen van zowel de controles als de reparaties. Het nieuwe stuk oregon pine dat hij aan de giek heeft gezet, is bijna twee keer zo lang als het stuk dat hij eraf haalde. Dat komt omdat voor de verbinding (de las) ook een meter nodig is. Een wiskundige formule leert dat voor iedere centimeter die de giek dik is er tien centimeter aan lengte in de verbinding bijkomt. Tijdens het schuren wijst hij naar een al bestaande lasnaad op de giek. ,,Deze zit er al vanaf het begin in, omdat sterk hout – zonder kwasten – bijna niet in deze lengte te krijgen is.’’ Mits goed gedaan, zoals hier, doet het aan de sterkte niets af.

Schroefgaten

Hos loopt naar het andere einde van de giek. Daar zit ook beslag. Het kostte hem een halve dag werk om dat los te krijgen. Hier geen rotte plekken, wel twee donkergekleurde schroefgaten. Hij houdt de schroeven in z’n hand. ,,Ze lijken van roestvrij staal, maar kijk, even testen.’’ Dat gebeurt met het magneetje uit een keukenkastje. ,,Het is ijzer, dus die gaan roesten.’’ En roest leidt op den duur tot rotte plekken in het hout. Hij pakt twee nieuwe die wel van roestvrij staal zijn. Hos: ,,Als je houtwerk goed bijhoudt, kan het lang mee, maar het wordt nogal vaak verwaarloosd.’’ Er gaan stemmen op om masten, gieken, en gaffels van hout te vervangen door staal. ,,Ik heb liever hout’’, zegt hij. ,,Dat hoort bij die traditionele schepen. En de eerste stalen mast is vorig jaar oktober trouwens al geknakt. Want ook dat moet je bijhouden.’’

Epoxy

,,Ik vind het vooral de verantwoordelijkheid van de schippers’’, zegt hij. ,,Schippers horen hun spullen voor elkaar te hebben. Je moet niet alleen kunnen zeilen en varen, maar ook weten wat de staat van het onderhoud is.’’ Intussen plaatst Hos het beslag weer op de giek. De klus is bijna geklaard. In de gaten waar de bouten doorheen gaan, giet hij epoxyhars. Zodat daar straks geen vocht meer bij kan komen. ,,Ik heb de bouten in het vet gezet, want daar hecht geen epoxy aan. Zo blijven ze draaibaar.’’

Keuring

Voor het vaarseizoen begint, moeten alle schepen gekeurd zijn. De Onderzoeksraad voor Veiligheid deed naar aanleiding van de ongevallen met dodelijke afloop tweemaal onderzoek, in 2017 en 2023 opnieuw. ‘Er zijn wel pogingen gedaan om de vloot historische zeilschepen veiliger te maken, maar het toezicht laat nog steeds te wensen over’, concludeerde de Onderzoeksraad vorig jaar. ‘Passagiers die aan boord gaan, moeten erop kunnen vertrouwen dat het schip veilig is.’

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft als toezichthouder keuringsbureaus ingeschakeld voor inspectie en certificering. Volgens woordvoerder Ilse van der Poel van ILT is het de bedoeling dat voor 1 april, als het vaarseizoen begint, alle historische schepen in de chartervaart zijn gekeurd. Het gaat daarbij niet alleen om houtrot, ook om de rest van het tuigage. De eerste resultaten van de inspecties die nu plaatsvinden, onder meer naar het voorkomen van houtrot, verwacht Van der Poel eind van deze maand te kunnen geven.

Lees het hele artikel in het Noord-Hollands Dagblad (alleen voor abonnees).

Foto: uit een Youtube-filmpje van Omrop Fryslân over mastenmaker Hans Boersma.