Bruinevlootschipper ook internationaal in het nieuws

In de nieuwsbrief van Sailworldcruising wordt uitgebreid aandacht gevraagd voor de nieuwe immaterieel cultureel erfgoedstatus van het beroep van bruinevlootschipper.

Schippers van de Bruine Vloot varen met passagiers op traditionele schepen voor recreatieve en/of educatieve doeleinden. De bruine vloot wordt ook wel chartervloot genoemd.
De schipper waakt samen met de bemanning over de veiligheid terwijl ze op een zo duurzaam mogelijke manier van A naar B varen. Dit vereist specifieke kennis en vaardigheden over en rond het schip, de navigatie en meteorologie. Naast nautische kennis hebben ze ook kennis over de natuur, geografie en het milieu in bredere zin.
Passagiers doen vaak actief mee met de bemanning. Onder begeleiding zetten ze de zeilen, trimmen ze, klimmen ze in het want, bedienen ze de lijbanken of lopen ze om de beurt de wacht. Soms laten ze zich gewoon vervoeren en vermaken.
Onderhoud van het schip en techniek aan boord horen bij het werk. Als er niet wordt gezeild, meestal in de winter, worden de zeilen gecontroleerd en gerepareerd en worden kleinere klussen opgepakt, zoals roest verwijderen, schilderen, lakken en schoonmaken. Schippers en bemanning volgen ook trainingen en cursussen. Elke schipper van de Bruine Vloot is opgeleid en gekwalificeerd, maar de praktijk is de grootste leermeester. Elke schipper begon als matroos of ‘stuurman’ en leerde zo het vak aan boord: het jargon, de zeilhandelingen, het aan- en afmeren, het leiden van passagiers en het manoeuvreren in havens.
De schepen van de Bruine Vloot zijn het levende decor van veel havensteden. Al varend dragen de schepen en schippers bij aan het culturele landschap. Bij internationale maritieme evenementen (‘sails’) trekken ze een miljoenenpubliek.

Gemeenschap

Een groep van ongeveer 1.700 eigenaar-schippers, ‘zetschippers’ (schippers die op andermans schip varen) en stuurlieden/deksmannen zijn aangesloten bij de BBZ, de beroepsvereniging van schippers en professionals in de Bruine Vloot, die het voortouw nam bij deze nominatie. Ongeveer de helft van de scheepseigenaren in de zeilende binnenvaart is lid van de BBZ, op zee ligt dat percentage hoger.
Schippers zeggen dat ze het beroep kiezen vanwege hun liefde voor zeilen, traditionele schepen en vanwege de speciale combinatie van vaardigheden die je moet beheersen. Velen omschrijven het als meer dan een beroep: het is een levensstijl. Sommigen wonen op hun schip. Als de schepen niet varen, liggen ze in een haven en collega-schippers ontmoeten elkaar telkens in een andere haven. Dit schept een band en veel schippers herkennen de schepen van hun collega’s op grote afstand.
Via maritieme opleidingsinstituten, musea, gespecialiseerde ambachtslieden, historische havens en scheepswerven zijn de schippers van de Bruine Vloot nauw verbonden met andere delen van het Nederlandse varend erfgoed en vormen ze tegelijkertijd de link met de moderne maritieme sector.

Geschiedenis

Al in de tweede helft van de negentiende eeuw werd er op zeer kleine schaal ‘gecharterd’. Welgestelde burgers lieten soms een vrachtschipper voor een geldbedrag een reis ondernemen. In de jaren zestig en zeventig maakten schaalvergroting en innovatie in de binnenvaart oude vrachtschepen zonder motor en vissersschepen zoals ‘botters’ steeds minder interessant. Er kwam een sloopregeling voor onrendabele binnenvaartschepen en dus gingen er veel naar de sloop. Andere schepen werden voor een lage prijs opgekocht door een groep mensen, meestal ‘hippies’, met een voorliefde voor oude schepen en een hang naar een eenvoudiger, alternatiever bestaan.
Het opknappen en weer in de vaart brengen was kostbaar en intensief, maar door op de schepen te wonen en ermee te varen – nu met passagiers in plaats van vracht – konden ze de kosten terugverdienen. Zo creëerde een groep ‘bruine vlootschippers’ een nieuw economisch bestaan voor deze schepen. Vanaf 1978 begon de Enkhuizer Zeevaartschool met het aanbieden van opleidingen voor de bruine vloot en in 1979 werd de beroepsvereniging voor chartervaart opgericht om te overleggen met overheden en te anticiperen op ontwikkelingen.
In de jaren tachtig en negentig kwam er steeds meer aandacht voor meer comfort aan boord. Sommige schepen werden volledig verbouwd en aangepast aan moderne eisen, andere bleven vrijwel onaangeroerd of werden op kleine schaal door de schipper gerestaureerd. Nederland kent dus een grote diversiteit aan schepen binnen de Bruine Vloot.

Bescherming: aanbevelingen

• Contacten onderhouden met maritieme musea zodat het beroep wordt vastgelegd en verzameld en onderzoek na verloop van tijd mogelijk is
• Samen met de Federatie Varend Erfgoed Nederland en de Enkhuizer Zeevaartschool een stichting oprichten
• Stuur namens deze stichting vanaf januari 2024 een nieuwsbrief naar alle aangesloten Bruinvlootschippers
• Differentiatiemogelijkheden onderzoeken in reisbestemming, type reis, leeftijd en interesse van doelgroepen
• Cursussen aanbieden aan schippers, bijvoorbeeld in differentiatie van hun aanbod, ondernemerschap, marketing en financieel management
• Kennis van het vak en de sector combineren met financiële kennis in een schipperskredietunie (zal medio 2024 operationeel zijn)
• Zet coaches in binnen de kredietunie om ondernemende schippers te helpen risico’s af te wegen en stappen te zetten
• Blijf in overleg met schippers en overheidsinstanties over veiligheidsnormen, houd periodieke inspecties en praat over materiekennis
• Maak deel uit van de ’taskforce veiligheid’ van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
• Gebruik een verkregen overheidssubsidie voor een stappenplan of stappenplan voor schippers om duurzaamheidsacties te realiseren die het beste bij het eigen bedrijf passen
• Stimuleer en monitor onderzoek naar duurzame motoren, technische aanpassingen en verdienmodellen bij externe opleidingsinstituten, bijvoorbeeld bij de Hogeschool Rotterdam en de TU Delft waar momenteel onderzoeken lopen
• Innovatieve pilots ondersteunen, zoals de elektrificatie van schepen

Lees het hele artikel (in het Engels), met veel foto’s, op de site van sailworldcruising.