Vloot Zwammerdamschepen krijgt vorm

Het heeft bijna vijftig jaar geduurd, maar de vloot Zwammerdamschepen begint eindelijk vorm te krijgen. In Museumpark Archeon in Alphen aan de Rijn wordt de laatste hand gelegd aan de Zwammerdam 2. Tegelijkertijd proberen archeologen de puzzelstukjes van twee andere Romeinse boten in elkaar te leggen.

De regen roffelt op het dak. Binnen klinkt gezaag en getimmer. Er ligt zaagsel en het ruikt naar hout. Wegens corona is publiek in de openbare werkplaats van Archeon even niet welkom, maar dat houdt de werkers niet tegen. Bijzonder, want de noeste arbeid is een voortzetting van scheepsbouw uit het jaar 200 na Christus. „De Romeinen hebben deze schuiten op Nederlandse bodem gebouwd. Het is de oudste aantoonbare Nederlandse scheepsbouw. Dat wij daar nu ook aan werken is natuurlijk uniek”, glundert archeoloog Tom Hazenberg.

Hazenberg doelt op de zes schepen die volledig gerestaureerd moeten worden. De Romeinse schuiten waren begin jaren zeventig wereldnieuws. Het eeuwenoude hout kwam destijds aan het licht bij de bouw van een zorginstelling in het dorpje Zwammerdam. De BBC stond met een cameraploeg naast een enthousiaste koningin Juliana. Iedereen wilde met eigen ogen de spectaculaire ontdekking zien.

„En nu is er weer nieuws”, stelt Hazenberg. „De Zwammerdam 2 is voltooid en we beginnen met de Zwammerdam 3 en 6. Voor de 6 bouwen we zelfs een nieuwe loods, ook toegankelijk voor publiek.”

Dat er nu pas werk wordt gemaakt van het restaureren van de achttien eeuwen oude schepen, heeft alles te maken met het conserveren van het hout. In de bodem, gelegen in grondwater, bleef het materiaal in uitstekende conditie. Eenmaal blootgelegd begon direct het verval. „Dat ze afgelopen vijftig jaar zo goed bewaard zijn gebleven, is spectaculair”, vindt Hazenberg. „Daar zijn zelfs de huidige Romeinen jaloers op.”

In de jaren zeventig en tachtig was er geen geld voor de restauratie. Het hout verdween in containers en raakte in de vergetelheid. Daar kwam een paar jaar geleden verandering in toen het Rijk, de provincie, gemeente en Museumpark Archeon besloten samen de vloot nieuw leven in te blazen.

Dat het hout in de tussentijd niet is vergaan, is te danken aan een speciale manier van conserveren. Kort na de opgraving zijn alle planken apart in een bad gegaan. Het badwater is langzaam vervangen met het middel Polyethyleenglycol; een kaarsvetachtig goedje waarmee het hout in anderhalf jaar tijd helemaal doordrongen wordt.

Monique Veldman, directeur van Museumpark Archeon, is trots op de schepen die langzaam weer in originele staat herrijzen. „Mede dankzij dit project wordt de limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk, volgend jaar Unesco Werelderfgoed. Bij Zwammerdam en in Alphen zijn ook Romeinse forten gevonden. We zitten hier eigenlijk in een wereldstad aan de limes.”