Van zeil naar stoom: zeevaarders in Antwerpen tussen 1850 en 1900

Het Engelstalig proefschrift From Sail to Steam: Two Generations of Seafarers and the Maritime Labour Market in Antwerp, 1850-1900 bestudeert 1400 zeevaarders die werkten op Belgische zeil- en stoomschepen en vertrokken uit de haven van Antwerpen in de tweede helft van de negentiende eeuw. Op basis van de stamboeken der zeelieden worden in een vijftal hoofdstukken beroepsstructuren, loonspreiding, rekruteringsmechanismen, migratietrajecten en loopbaanontwikkeling onderzocht. Deze focus is relevant, want in tegenstelling tot bijvoorbeeld economische, technologische en bedrijfsgerelateerde aspecten blijven zeevaarders tijdens de transitie van zeil naar stoom onderbelicht. De resultaten tonen dat de transformatie een geleidelijk proces betrof en een meer uitgesproken segmentering van de arbeidsmarkt in de hand werkte.

Een geleidelijk proces
Geen enkel land in Europa kende een snellere transitie van zeil naar stoom dan België. Tijdens de jaren 1870 had de stoomvaart definitief de traditionele zeilvaart verdrongen. Regelmatige passagiers- en vrachtdiensten op de Atlantische Oceaan hadden daar een belangrijk aandeel in. Dit resulteerde onder andere in een meer dan verdrievoudiging van het aantal werkkrachten. Naast traditionele zeelui vroeg de nieuwe aandrijvingsvorm immers andere types zeevaarders, net zoals dat het geval was voor dienstverlenende beroepen die de ongeziene groei van passagiersvervoer symboliseerden. De toegenomen vraag naar laaggeschoolde werkers in machinekamers en bevoorradingsdiensten betekende echter niet dat alle traditionele beroepsgroepen overbodig werden. Matrozen bleven de grootste groep aan boord van Belgische stoomschepen op het einde van de negentiende eeuw.

Lees het gehele artikel op de bron: Maritiem Portal

Afbeelding: ‘De Schelde met Antwerpen in ’t verschiet‘, van Cornelis Christiaan Dommelshuizen, 1880