Stânfries X ‘herstelt’ beurtvaart Leeuwarden-Dokkum
Het historische Leeuwarder schip Stânfries X is dit weekeinde voor het eerst sinds een halve eeuw weer ingezet voor de beurtvaart. Met lading en passagiers voer het naar Dokkum.
Vrijwel iedere Leeuwarder kent het schip, bijvoorbeeld van de intocht van Sinterklaas. Maar waar het schip vroeger voor diende? ,,Dat weten veel mensen niet meer en dat is jammer’’, zegt Niek Donker van de stichting die het schip beheert. ,,Stânfries was een grote rederij, die zeker 25 schepen heeft gehad. Ze werden ingezet op de beurtvaart.’’
Hoe dat vroeger ging, liet de Stânfries X zondag zien. Het voer als vanouds naar Dokkum met aan boord een handvol passagiers en een lading, in dit geval bijvoorbeeld ‘Admiraliteitsgin’ van distilleerder Boomsma. Het schip is tijdens de Admiraliteitsdagen iedere middag toegankelijk voor bezoekers. Op 11 september vaart de Stânfries X terug naar de Friese hoofdstad, met aan boord een echte Dokkumer lading, bijvoorbeeld garnalen, pepermunt en bier.
Openbare bezorgdienst
De beurtvaart was een soort openbare bezorgdienst voor allerlei vrachten, legt Donker uit. Wie vanuit Leeuwarden iets naar Dokkum, Franeker of Drachten wilde zenden, kon dit op vaste tijden afgeven en wist dan zeker dat de vracht binnen een paar uur op de plek van bestemming arriveerde. Het liep volgens een strak afgesteld systeem.
Vaak waren passagiers ook welkom. De gemotoriseerde beurtvaart functioneerde dus als verbeterde opvolger van de oude trekschuit en tot op zekere hoogte van de zeilende binnenvaart, zoals skûtsjes.
Tot half jaren vijftig ging er van alles heen en weer op de beurtvaartschepen. Graan, aardappels, maar bijvoorbeeld ook vee. ,,Koeien en paarden stonden soms aan dek, maar ze werden ook wel met een takel in het ruim gehesen’’, zegt Donker.
Dieselmotor
Uiteindelijk konden schepen de concurrentie met de snellere en sterkere vrachtwagens niet meer aan. Rederij Stânfries staakte de beurtvaart. Van de Leeuwarder vloot bleef alleen Stânfries X bewaard. Het schip had na de oorlog nog een dieselmotor gekregen, als vervanging van de oude stoommachine, maar deze modernisering redde de beurtvaart niet.