Puzzelen met oude stukken Romeinse boot

Het was twee jaar lang pionieren in het Alphense museumpark Archeon, om van bijna tweeduizend jaar oude scheepsonderdelen een ’nieuwe’ Romeinse boot te maken. Maar nu is de klus geklaard. Zaterdag is de presentatie van het eerste gerestaureerde ’Zwammerdamschip’, in aanwezigheid van minister Van Engelshoven (cultuur).

Vier stappen vooruit, één achteruit. Zo ging het twee jaar lang in de Romeinse Restauratiewerf van Archeon, waar een team van experts werkte aan de restauratie van de zogenoemde ’Zwammerdam 2’, vernoemd naar het dorp bij Alphen waar de boot in 1971 is opgegraven. Het is de eerste van drie Romeinse vrachtschepen die hier de komende jaren worden ’hersteld’, nadat ze 47 jaar lang in onderdelen waren opgeslagen in een loods in Lelystad. De gerestaureerde schepen moeten over een paar jaar een een plek krijgen in een nog te bouwen Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum op het terrein van Archeon. ,,Alles wat we hier doen, is nieuw’’, zegt de Leidse archeoloog Tom Hazenberg, een belangrijke trekker van het restauratieproject. ,,De ervaring met dit soort restauratieklussen is weg. Dus het is twee jaar pionieren geweest. Met veel praktische zaken: hoe bevestigen we hoekstukjes, welke kleuren gebruiken we, hoe lijmen we.’’

Puzzel
De restauratie van het eerste Zwammerdamschip begon in het voorjaar van 2017, toen een hele zwik hout in Archeon aankwam. Hazenberg schat dat een ton of zeven à acht was. Eikenhout dat in Lelystad al was geconserveerd. Het werd in brokjes en stukjes uitgestald in een van de 43 gebouwen van het archeologische museumpark. De overblijfselen van een twintig meter lang vrachtschip dat de Romeinen gebruikten voor vervoer van allerlei spullen, lagen maandenlang als een soort onopgeloste puzzel op de grond.

In oktober 2017 begon het in elkaar zetten van de puzzel, onder toeziend oog van Archeon-bezoekers, die live mee konden kijken met restauratiewerkzaamheden. De oude brokjes hout werden aangevuld met nieuwe stukken hout. ,,We hebben een metalen frame gebouwd waarbinnen we werkten’’, vertelt Hazenberg. ,,Het was niet nodig om schroeven in de oude houtdelen te doen.’’

Mix
De herstelde boot is dus een mix van oud en nieuw hout. ,,Van een afstandje moet het een eenheid zijn’’, zegt Hazenberg. ,,Pas van dichtbij zie je het verschil tussen oude en nieuwe delen.’’ De oude delen hebben een lichtere kleur dan de nieuwe delen. ,,Je oog valt altijd eerder op lichte delen dan op donkere. Daarom hebben we dat gedaan.’’ De uiteindelijke kleurstelling kan overigens nog veranderen als de boot een plek krijgt in het scheepvaartmuseum.

De oude delen dateren uit het jaar 200, zo is uit onderzoek gebleken. De herkomst van het hout is nog onbekend. ,,Dat gaan we nog wel onderzoeken, met een techniek die er sinds 2003 is.’’ Het zou ook best kunnen dat de Zwammerdamschepen van Duits hout zijn gebouwd. ,,In het jaar honderd hadden de Romeinen al veel van het Nederlandse bos gekapt.’’

De Zwammerdamschepen zijn een begrip in archeologiekringen over de hele wereld, vooral dankzij de inspanningen van de ontdekker ervan: archeoloog Martin de Weerd. Hij promoveerde in 1988 op onderzoek naar de opgravingen in Zwammerdam.

Lees het gehele artikel op de bron: papieren NHD van 11 oktober