Maritiem erfgoed biedt kansen voor gemeenten met vaarwater, havens en schepen

Maritiem erfgoed behoort tot ons oudste erfgoed. Toch draagt het ook oplossingen aan voor actuele en urgente vraagstukken. Historische schepen, havens, vaarwegen en havenpanden kunnen cultuurhistorisch en ruimtelijk waardevol zijn, en tegelijkertijd de motor zijn van gebiedsontwikkeling. Maritiem erfgoed is een van de oudste soorten erfgoed en toch een van de jongste loten aan de ‘erfgoedstam’.

Van een vijfduizend jaar oude boomstamkano tot een negentiende -eeuwse botter of beurtvaart, maritiem erfgoed geeft al vijf millennia lang richting aan het omgaan met ons landschap en de elementen. Het past zich aan en creëert nieuwe mogelijkheden. We kunnen dan ook voor ruimtelijke ontwikkelingen met oog voor duurzaamheid, klimaatadaptatie en (drijvende) woningbouw veel leren van die eeuwenlange ervaring met waterrijke havensteden, natte deltalandschappen en het wispelturige zeeklimaat.

Betekenislaag
Nederland is van oudsher een handelsland en transportland, maar bij uitstek ook een maritiem land, liggend in de delta van grote rivieren en aan de Noordzee. Scheepvaart was de belangrijkste motor van ruimtelijke ontwikkelingen en welvaart. Dorpen en steden kwamen tot bloei door de ligging aan vaarwater. Havens, trekvaarten en kanalen vormden een waterwegennetwerk dat nog altijd van economisch belang is. De unieke historische schepen van de bruine vloot (traditionele zeilschepen voor de hedendaagse passagiersvaart) en museumhavens dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het cultuurlandschap en de maritieme identiteit van havendorpen en -steden.

Door die betekenislaag van historische schepen en maritieme ensembles toe te voegen aan omgevingsvisies en -plannen kunnen provincies en gemeenten meer met deze rijke maritieme historie doen en haar inpassen in gebiedsontwikkelingen. Via een autonome provinciale of gemeentelijke verordening met faciliterende en stimulerende maatregelen kunnen gemeenten ook het roerende maritieme erfgoed binden en borgen.

Vliegwiel voor ontwikkeling
Zo streeft de gemeente Elburg duurzame stedelijke groei na door de potentie van het ensemble van de haven, botters, havenpanden en de botterwerf te benutten en op te nemen in het gemeentelijke beleid. De gemeente wijst Elburger historische schepen aan als gemeentelijk varend monument en zowel de gemeente als de provincie ondersteunt de botters en de botterwerf financieel. Dit ensemble functioneert daarmee als vliegwiel voor de gebiedsontwikkeling van het havengebied en de recreatieve aantrekkingskracht van deze Gelderse vissers- en vestingstad.

Behoud en borging van maritiem erfgoed is dus niet alleen van belang vanuit ruimtelijk en cultuurhistorisch perspectief. Het kan ook direct een bijdrage leveren aan actuele maatschappelijke opgaven over mobiliteit, consumptie, energie en klimaat.

Lees het gehele artikel van Martine van Lier op de bron: Deal

DEAL! is een uitgave van het programmabureau van de Erfgoed Deal, een samenwerking tussen verschillende overheden en maatschappelijke organisaties om met behulp van erfgoed oplossingen te zoeken voor de grote ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat.