Historische Graanzuiger ondergaat grondige opknapbeurt in Friesland
De grootscheepse restauratie aan Stadsgraanzuiger 19 is begonnen. Jarenlang was deze 20 meter hoge graanzuiger te bewonderen in de buitencollectie van het Maritiem Museum. Nu wordt op een scheepswerf in Franeker geprobeerd dit belangrijke stuk uit de maritieme geschiedenis weer in ere te herstellen.
“Wat er allemaal moet gebeuren? Ik kan wel honderd dingen noemen. Je kan beter vragen: wat hoeft niet?” Jitze Stiensma, projectleider bij de Friese scheepswerf Talsma Shipyard windt er geen doekjes om. De restauratie van Graanzuiger 19 is een hele klus. “Het is een totale restauratie, heel rigoureus.”
Terwijl ze toch wel wat gewend zijn in Franeker. Eerder restaureerden ze al vuurtorens, historische havenkranen en oude schepen, maar een graanzuiger stond nog niet op de lijst. Waarom die Rotterdammers dat niet zelf kunnen? “Dat durf ik niet hardop te zeggen, maar in Friesland worden de mooiste producten gemaakt. Dat is zeker waar,” aldus Stiensma.
Een graanzuiger, ook wel elevator genoemd, werd aan het eind van de negentiende eeuw veel gebruikt in de haven. Het apparaat zoog met twee enorme luchtpompen en een aantal ‘stofzuigerslangen’ het graan, de bonen en rijst uit een zeeschip en pompte het over op binnenvaartschepen. Het was een revolutionaire uitvinding; waar voor die tijd meer dan honderd havenarbeiders een week nodig hadden om een schip leeg te halen, zorgden elevatoren ervoor dat de klus veel sneller en minder gevaarlijk werd geklaard.
Maar ook de graanelevatoren raakten in onbruik, nadat machines en lopende banden het werk overnamen. Langzaam verdwenen de stoomapparaten uit beeld. De van oorsprong uit Antwerpen afkomstige Stadsgraanzuiger 19 bleef als enige nog werkende stoommachine over. Omdat het zo’n belangrijk stuk maritiem erfgoed is, besloten het Maritiem Museum Rotterdam en Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen het bijna 100 jaar oude object samen te laten restaureren.
Schepenlift
De graanzuiger is met een duizend ton schepenlift van 80 bij 12 meter opgetild. “We hebben ‘m daarna droog gezet en met SMT’s (kleine hydraulische wagentjes) de wal opgereden.” De staat van onderhoud viel Stiensma niet mee. ”Hij is ooit vakkundig gebouwd maar de afgelopen vijf jaar is er weinig onderhoud gepleegd, dus er moet veel gebeuren ja.”
Om de week komt een team vanuit Rotterdam en Antwerpen kijken hoe de restauratie verloopt. Ook de vrijwilligers brengen geregeld een bezoek aan de werf. Daaruit blijkt de betrokkenheid, maar ook de zorg: wordt hun graanzuiger wel goed aangepakt? Gerben Nab begeleidt namens het Maritiem Museum de hele technische operatie. Hij loopt met een notitieboekje en fototoestel rond en noteert op- en aanmerkingen. Nab: “We lopen soms tegen zaken aan die wat ons betreft anders kunnen, en dat bespreken we dan. Maar soms denk ik ook: dat schiet lekker op zeg.” De Rotterdammer heeft het bestek voor de restauratie beschreven en met de werf doorgenomen. Het restauratieplan bevat bijna honderd pagina’s: van grote klussen zoals schilderwerk maar ook heel veel kleine klussen.