Havens voor Varend Erfgoed
Een pleidooi voor samenwerking tussen Heemschut en LVBHB/FVEN bij het realiseren en behouden van erfgoedhavens. De erfgoed-vereniging Heemschut houdt zich vooral bezig met het gebouwde erfgoed. Los van het gebruikte materiaal (veelal steen) en het feit dat het op de wal staat zijn er allerlei raakvlakken. In een artikel breekt Frits Veldmeijer een lans voor samenwerking, toegespitst op erfgoedhavens.
Heemschut heeft de aardige gewoonte om buitenstaanders die iets voor de vereniging doen, te bedanken met een jaar gratis lidmaatschap. Na een lunchlezing over varend erfgoed werd ik zo Heemschutter en dat bevalt goed. Zeker omdat je bij Heemschut een prille, maar groeiende belangstelling voor mobiel erfgoed ziet. Nederland heeft, voor zover we weten, de grootste vloot varend erfgoed ter wereld. Schepen in allerlei soorten en maten, die voor het overgrote deel door particulieren worden bewaard en verzorgd. Want het mag dan om erfgoed gaan dat vaart, liggen moet dat ook ergens. Zodoende gaat dit artikel over havens en ligplaatsen. Dat heet dan al gauw ‘museumhaven’ ook af klopt dat woord eigenlijk niet. Het gaat niet over musea, maar over plekken waar varend erfgoed kan liggen. ‘Erfgoedhavens’ is dus een beter woord.
Liggen wordt lastig
Dat liggen, dat gaat niet zomaar. Eind 20′ eeuw werkte de provincie Zuid-Holland aan een beleid dat een einde moest maken aan de wildgroei van ligplaatsen. Was het tot dan toe zo datje met een schip overal kon gaan liggen behalve waar dat expliciet was verboden, Zuid-Holland keerde dat om: nergens meer liggen behalve op expliciet aangewezen ligplaatsen.
Een benadering die via een voorbeeldverordening regel is geworden in alle provincies. Nederland was weer iets verder aangeharkt. Dus koop je een historisch schip dat groot genoeg is om op te wonen, een tjalk of een klipper bijvoorbeeld, dan zal het niet meevallen daar een ligplaats voor te vinden. Terwijl juist dat wonen er voor zorgt dat veel van het varend erfgoed behouden kan blijven. Voldoet de aankoop aan de, overal wel wat verschillende, eisen van voldoende originaliteit, dan kun je kans maken op een plek in een van de ongeveer twintig erfgoedhavens in Nederland. Die zijn er, net als de schepen, in soorten en maten. Het grootste aantal schepen is te vinden in de binnenhavens van Rotterdam; ca. 200. In sommige kleinere gemeenten, Hasselt of Meppel bijvoorbeeld, gaat het maar om een handvol ligplaatsen. Overigens kent ook Duitsland bijna twintig Museumshäfen.
Hotspot in Utrecht
Een interessant voorbeeld is de Utrechtse Veilinghaven, vooral door de totstandkoming. Vanaf de jaren ’60 verloor die haven haar functie voor aan- en afvoer van tuinbouwproducten en werd gedeeltelijk gedempt. Als in de jaren ’90 de gemeente woningbouw in het gebied overweegt, staat er een initiatief-groep van architecten op die zelf oude schepen heeft. Het lukt ze de projectontwikkelaar, Bouw-fonds, te overtuigen van de meerwaarde van een maritieme historische setting: een haven met historische schepen en havenattributen. Zo kan je daar bijvoorbeeld vergaderen in de oude zandtrechters, de ‘U-trechters’! Inmiddels heeft de Veilinghaven zich ontwikkeld tot een hotspot in Utrecht.
Lees het gehele artikel als pdf op de bron
Afbeelding: Veilinghaven Utrecht