De Alphen: een scheepswrak uit de 18e eeuw op Curacao

Het is vroeg in de ochtend op 15 september 1778 wanneer de haven van Willemstad (Curaçao) wordt opgeschrikt door een reeks luide knallen. De lucht vult zich met een regen van houtijzer en menselijke lichaamsdelen. Matrozen op verschillende schepen springen uit paniek overboord. Anderen zien dat het niet hun schip is dat ontploft, maar dat het om het fregat de Alphen gaat. Van de 227 man aan boord van dit oorlogsschip, vinden zo’n 204 mensen de dood. Wat er precies is gebeurd? Tot op de dag van vandaag blijft het een mysterie. Een mysterie waardoor de Alphen het bekendste scheepswrak van Curaçao is geworden. Wat vertelt dit schip ons? En wat ligt er daar nog meer verborgen op de Caraïbische zeebodem?

Het verhaal van de ontploffing van de Alphen spreekt tot de verbeelding. En misschien is dat wel de voornaamste reden voor het Instituut voor Archeologie en Antropologie van de Nederlandse Antillen (AAINA) geweest om destijds in 1987 een archeologisch onderzoek te starten naar restanten van het schip. Op een diepte van 20 meter en verspreid over een gebied van zo’n 130 meter worden talrijke onderdelen van het scheepswrak gevonden. Van ijzeren kanonnen tot aan glas en keramiek. Ook het wrak zelf wordt ontdekt, al is het in slechte staat.

Door het tentoonstellen van deze resten blijft de herinnering aan de ontploffing van de Alphen levend. Maar dat niet alleen: De Alphen vertelt ook iets over het leven en over de tijdsgeest van toen. Zo is dit oorlogschip gebouwd voor de piratenjacht. Met een bemanning van 230 man en een bewapening van zo’n 36 kanonnen van verschillende formaten, bestrijdt ze 10 jaar lang met succes de piraterij aan de Barbarijse kust, in Noord-Afrika. Ook staat ze Nederlandse koopvaardijschepen bij die in West-Indië belaagd worden door piraten en kapers. In haar laatste jaren krijgt ze de opdracht te patrouilleren langs de kust van Suriname waar Engelse kapers actief zijn.

Beschermen en beheren van cultureel erfgoed onder water
De Alphen is een van de weinige tot op heden ontdekte scheepswrakken in Curaçao en dat terwijl het eiland en haar hoofdstad Willemstad een rijke maritieme historie kent. Al die scheepswrakken dragen een veelvoud aan verhalen met zich mee over verbinden, over vechten, over handel en over slavernij. Scheepswrakken die een verleden met zich meedragen dat verteld moet worden. Maar hoe zorg je ervoor dat de samenleving van Curaçao weet heeft van deze onderwaterwereld? En hoe bied je hen – en de opeenvolgende generaties – de kennis en kunde om dit maritieme erfgoed op de juiste manier te conserveren en te beschermen? Dat gebeurt door het erfgoed zichtbaar te maken in musea, boeken, films, maar vooral in de hoofden – het collectieve geheugen – van de mensen zelf. Met het draagvlak dat hierbij ontstaat, hebben overheden het mandaat om erfgoed beter te beschermen en ontstaat er door kennisvergroting en training ook de capaciteit om dit op een goede manier uit te voeren.

Lees het gehele artikel op de bron: Cultureelerfgoed

Afbeelding: Het ontploffen van het Nederlandse oorlogschip Alphen voor Curacao, 1778, Simon Fokke, 1778 – 1780 ©Rijksmuseum