Atlas van de trekvaarten in Zuid-Holland

Ad van der Zee schreef een boek over de trekvaarten in Zuid Holland. Hoe kwam het netwerk van trekvaarten tot stand en hoe zag een reis per trekschuit er in de praktijk uit? Welke sporen zijn er nog te vinden van dit ooit zo innovatieve vervoermiddel? In de Atlas van de Trekvaarten staan de trekvaarten in de provincie Zuid-Holland centraal, maar worden ook uitstapjes gemaakt naar Haarlem, Amsterdam en Utrecht. Aan de hand van uitgebreide beschrijvingen, gedetailleerde kaarten en prachtige afbeeldingen geeft de atlas een beeld van een bijzonder vervoersnetwerk dat door de komst van de trein halverwege de 19de eeuw definitief geschiedenis werd.

Al vele jaren is Ad van der Zee gefascineerd door het fenomeen van de trekvaart. De trekschuit was meer dan 200 jaar, tussen pakweg 1630 en 1840, het voornaamste openbare vervoermiddel in de laaggelegen delen van Nederland. Dagelijks vervoerden trekschuiten volgens een vaste dienstregeling en vaste tarieven duizenden passagiers tussen de Hollandse steden. Steden als Leiden, Den Haag, Delft, Rotterdam, Gorinchem, Amsterdam en andere investeerden fors in de aanleg van vaarten en het inrichten van de benodigde infrastructuur zoals verstevigde jaagpaden, bruggetjes, tolpoorten en wachthuisjes. Dat deden ze om hun economie te versterken en bereikbaarheid te vergroten.

‘Intercity van de Gouden Eeuw’
Trekschuiten hebben lange tijd geleden onder een slecht imago. Dat heeft alles te maken met Nicolaas Beets, de schrijver die in 1839 onder het pseudoniem Hildebrand zijn Camera Obscura schreef en de trekschuit daarin volledig met de grond gelijk maakte. Dat was zijn persoonlijke afrekening met het verleden en de trekschuit stond voor Beets symbool voor alles wat traag en ouderwets was en de vooruitgang in de weg stond. De stoomtrein, ja, dat was pas je ware. Die oubollige trekschuit met zijn onontwikkelde passagiers die onbenulligheden met elkaar uitwisselden en om de haverklap aan de schipper vroegen of ze er al waren. Beets ergerde zich er groen en geel aan. Terwijl ooit, lang daarvoor in de eerste helft van de zeventiende eeuw, de trekschuit juist het summum van moderniteit was geweest.

Dankzij de trekschuit en de speciaal aangelegde trekvaarten was de Nederlandse Republiek een voorbeeld geweest voor de wereld in de vroegmoderne tijd. De trekschuit en de welvaart van de Gouden Eeuw waren nauw met elkaar verbonden, zo stelde Jan de Vries al in 1978 in zijn befaamde boek Barges and Capitalism. Maar de vroegmoderne tijd werd ingehaald door de moderne tijd en de trekschuit belandde in de 19de eeuw op de mestvaalt van de geschiedenis. Onterecht, het werd tijd om een schip dat zo doelmatig werd ontworpen en het vervoerssysteem waar het deel van uitmaakte weer de plek te geven die het verdient.

Atlas van de trekvaarten in Zuid-Holland
Uitgegeven door Uitgeverij Thoth uit Bussum in samenwerking met het Erfgoedhuis Zuid-Holland. ISBN 978 90 6868 817 7
Introductieprijs € 29,90 (na drie maanden wordt de prijs € 34,90)